نام نیکو گر بماند زآدمی به کزو ماند سرای زرنگار

بیت «نام نیکو گر بماند ز آدمی / به کزو ماند سرای زرنگار؟» یکی از ابیات معروف از حکیم سعدی شیرازی است که مفهومی عمیق در مورد ارزش‌های ماندگار زندگی انسان دارد.

معنی و مفهوم بیت:

نام نیکو اگر از آدمی باقی بماند، بسیار ارزشمندتر از ثروت و تجملات است؛ زیرا خانه‌های مجلل و زرین (سرای زرنگار) فانی هستند، اما نیک‌نامی و آثار نیک انسانی جاودانه می‌مانند.

تحلیل عمیق‌تر بیت:

1. تأکید بر نیک‌نامی: سعدی در این بیت ارزش‌های اخلاقی را بر مادیات ترجیح می‌دهد. او می‌گوید که آنچه از انسان می‌ماند، نه مال و منال دنیوی، بلکه نام نیک و کردار پسندیده است.

2. نقد دنیاپرستی: «سرای زرنگار» نماد تجمل‌گرایی و وابستگی به دنیا است. شاعر با این پرسش که «آیا ثروت و کاخ‌های زرین از ما باقی خواهد ماند؟» به بی‌دوامی و فانی بودن دنیا اشاره می‌کند.

3. دعوت به اخلاق‌مداری: بیت ما را تشویق می‌کند که به‌جای تمرکز بر ثروت‌اندوزی، به اعمال نیکو، انصاف، مهربانی و خدمت به مردم بیندیشیم، زیرا این ارزش‌ها حتی بعد از مرگ نیز انسان را جاودانه می‌سازند.

مفهوم کلی در ادبیات فارسی:

این مفهوم در ادبیات کهن ما بارها تکرار شده است. برای نمونه، سعدی در جای دیگری نیز می‌گوید:

سعدیا مرد نکونام نمیرد هرگز / مرده آن است که نامش به نکویی نبرند

این ابیات به یک حقیقت اشاره دارند: آنچه از انسان به یادگار می‌ماند، نام و نیکی‌های اوست، نه مال و ثروتش.