چه عواملی موجب بروز دوره دوم جنگ ایران روسیه شد تاریخ یازدهم

عوامل بروز دوره دوم جنگ‌های ایران و روسیه (۱۸۲۶–۱۸۲۸م / ۱۲۴۱–۱۲۴۳ق) که در پی عهدنامه‌ی ننگین گلستان (۱۸۱۳م) رخ داد، متأثر از زمینه‌های سیاسی، نظامی و اجتماعی بود. مهم‌ترین دلایل این جنگ عبارتند از:

---

۱. نقض عهدنامه گلستان توسط روسیه

- روس‌ها به تعهدات خود در عهدنامه گلستان پایبند نماندند و به بهانه‌های مختلف، از تخلیه‌ی برخی مناطق قفقاز (مانند تالش و مغان) خودداری کردند.

- همچنین، تحریک قبایل قفقاز توسط روس‌ها برای شورش علیه ایران ادامه یافت.

۲. تحریکات انگلیس و رقابت استعماری

- انگلیس که از نفوذ روسیه در ایران هراس داشت، فتوای جهاد روحانیون ایران علیه روسیه را تشویق کرد، اما در عمل از کمک نظامی به ایران خودداری نمود.

- رقابت دو قدرت استعماری روسیه و انگلیس بر سر تقسیم مناطق نفوذ، ایران را به عرصه‌ی جنگ آنان تبدیل کرد.

۳. فشار روحانیون و افکار عمومی

- روحانیون شیعه (به‌ویژه آیت‌الله مجاهد) با استناد به اشغال سرزمین‌های اسلامی توسط روس‌های کافر، جهاد علیه روسیه را واجب دانستند.

- مردم و سپاه ایران نیز از شرایط تحمیلی عهدنامه گلستان خشمگین بودند و خواهان بازپس‌گیری مناطق ازدست‌رفته بودند.

۴. اشتباه محاسباتی عباس میرزا و دربار قاجار

- عباس میرزا (ولیعهد و فرمانده نظامی) با تصور ضعف روس‌ها به دلیل درگیری‌شان با عثمانی و قیام декаبریست‌ها، فرصت را برای جنگ مناسب دید.

- اما روسیه با سرکوب شورش‌های داخلی، با قدرت تمام به ایران حمله کرد.

۵. وعده‌های فریبنده‌ی فرانسه و عثمانی

- برخی مقامات قاجار تحت تأثیر وعده‌های ناپلئون و عثمانی برای اتحاد علیه روسیه قرار گرفتند، اما این وعده‌ها محقق نشد.

۶. اختلافات داخلی قاجار

- درگیری بین عباس میرزا و دیگر شاهزادگان قاجار (مانند محمدعلی میرزا دولتشاه) بر سر قدرت، تمرکز ایران را بر جنگ کاهش داد.

---

نتایج جنگ دوم ایران و روسیه

- شکست ایران و انعقاد عهدنامه ترکمنچای (۱۸۲۸م) با شرایطی سخت‌تر از گلستان.

- جدایی قطعی ایروان، نخجوان، و بقیه قفقاز از ایران.

- آغاز نفوذ سیاسی و اقتصادی روسیه در ایران.