مخالفان رژیم پهلوی در فاصله ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۶ شامل چه گروه هایی بودند
مخالفان رژیم پهلوی در فاصله ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۶ شامل چه گروه هایی بودند را از سایت سوگو دریافت کنید.
در فاصله سال‌های ۱۳۴۲ تا ۱۳۵۶ (دوره پس از سرکوب قیام ۱۵ خرداد ۱۳۴۲ تا آغاز انقلاب ۱۳۵۷)، مخالفان رژیم پهلوی شامل طیف گسترده‌ای از گروه‌های سیاسی، مذهبی، چپ‌گرا و ملی‌گرا بودند. این گروه‌ها به دلایل مختلفی مانند سرکوب سیاسی، وابستگی به غرب، نابرابری اجتماعی، فقدان آزادی‌های مدنی و مخالفت با سیاست‌های مدرنیزاسیون شاه، با حکومت محمدرضا شاه پهلوی مقابله می‌کردند.
۱. گروه‌های مذهبی و اسلام‌گرا
- روحانیون و پیروان امام خمینی (ره):
- پس از تبعید امام خمینی در سال ۱۳۴۲، شبکه‌ای از روحانیون و طلاب (مانند آیت‌الله مطهری، آیت‌الله بهشتی، آیت‌الله طالقانی) به رهبری غیرمستقیم ایشان فعالیت می‌کردند.
- تشکیل جامعه روحانیت مبارز تهران و گسترش مساجد و حسینیه‌ها به کانون‌های مخالفت.
- فداییان اسلام (اگرچه در دهه ۱۳۳۰ ضربه خوردند، برخی اعضا در این دوره فعال بودند).
- حوزه‌های علمیه قم و مشهد که به‌عنوان پایگاه‌های فکری ضد رژیم عمل می‌کردند.
۲. گروه‌های چپ‌گرا و مارکسیست
- سازمان چریک‌های فدایی خلق:
- در سال ۱۳۴۹ با ادغام دو گروه مارکسیست تشکیل شد و به مبارزه مسلحانه علیه رژیم پرداخت.
- ترورهای نمادین و درگیری‌های نظامی با نیروهای امنیتی (مانند واقعه سیاهکل ۱۳۴۹).
- حزب توده ایران:
- اگرچه پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تضعیف شد، اما در دهه ۱۳۵۰ به‌صورت مخفیانه فعالیت می‌کرد و در میان دانشجویان و کارگران نفوذ داشت.
- گروه‌های مارکسیست مستقل (مانند جنبش انقلابی مردم ایران یا برخی حلقه‌های دانشجویی خارج از کشور).
۳. گروه‌های ملی‌گرا و جبهه ملی
- جبهه ملی ایران:
- شامل چهره‌هایی مانند داریوش فروهر، کریم سنجابی و شاپور بختیار (که بعدها مواضع متفاوتی گرفتند).
- بیشتر بر مخالفت غیرخشونت‌آمیز، دفاع از مشروطیت و نفی دیکتاتوری تمرکز داشتند.
- نهضت آزادی ایران:
- تحت رهبری مهندس مهدی بازرگان و با ترکیبی از ملی‌گرایی و اسلام سیاسی فعالیت می‌کرد.
۴. گروه‌های دانشجویی و روشنفکری
- کنفدراسیون دانشجویان ایرانی خارج از کشور:
- یکی از مهمترین تشکل‌های مخالف در اروپا و آمریکا که هم با مارکسیست‌ها و هم با ملی‌مذهبی‌ها همکاری می‌کرد.
- انجمن‌های اسلامی دانشجویان (در دانشگاه‌های داخلی و خارج).
- روشنفکران مستقل (مانند جلال آل‌احمد، علی شریعتی) که با نوشته‌های خود ایدئولوژی ضد رژیم را تقویت می‌کردند.
۵. گروه‌های قومی و separatist
- جنبش‌های کردی (مانند حزب دموکرات کردستان ایران و کومله) که خواهان خودمختاری بودند.
- جبهه آزادیبخش خلق عرب (در خوزستان).
۶. سایر مخالفان
- کارگران و اتحادیه‌های صنعتی که در اعتراض به شرایط سخت کاری دست به اعتصاب می‌زدند (مانند اعتصابات کارگران نفت در دهه ۱۳۵۰).
- بازاریان که به دلیل سیاست‌های اقتصادی شاه و ارتباط با روحانیت، از مخالفان سرسخت رژیم بودند.
روش‌های مبارزه:
- مبارزه مسلحانه (فداییان خلق، مجاهدین خلق در ابتدا).
- تبلیغات و انتشار نشریات مخفی.
- اعتراضات خیابانی و اعتصابات (به‌ویژه در سال‌های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷).
- فعالیت‌های بین‌المللی (مانند لابی‌گری در خارج علیه رژیم پهلوی).
جمع‌بندی:
در این دوره، مخالفت با رژیم پهلوی به‌تدریج گسترش یافت و ترکیبی از اسلام‌گرایان، چپ‌گرایان، ملی‌گرایان و گروه‌های قومی را دربرمی‌گرفت. سرکوب شدید ساواک نتوانست این جریان‌ها را کاملاً از بین ببرد، و در نهایت این ائتلاف ناهمگون به انقلاب ۱۳۵۷ منجر شد.