معنی بیت به جان زنده دلان سعدیا که ملک وجود نیرزد آنکه دلی را ز خود بیازاری

این بیت از سعدی در بوستان (باب اول، در عدل و تدبیر و رای) آمده است و مفهیم عمیق اخلاقی و انسانی دارد.

متن بیت:

به جان زنده‌دلان سعدیا

که ملک وجود نیرزد آنکه دلی را ز خود بیازاری

معنی واژه‌ها:

- زنده‌دلان: انسان‌های با روح و مهربان، کسانی که دل زنده و احساس دارند.

- ملک وجود: پادشاهی و مالکیت بر همه جهان.

- نیرزد: ارزش ندارد.

- بیازاری: نرنجانی، آزرده نکنی.

ترجمه و مفهوم بیت:

سعدی با سوگند به جان انسان‌های نیک‌دل می‌گوید:

«تمام پادشاهی و سلطنت دنیا ارزشی ندارد در برابر اینکه دلی (انسان‌ یا موجودی) را نیازاری و نرنجانی.»

تفسیر:

- این بیت بر ارزش مهربانی و رعایت حال دیگران تأکید دارد.

- سعدی می‌گوید حتی اگر کسی مالک تمام دنیا باشد، اما باعث رنجش دیگران شود، ثروت و قدرت او بی‌ارزش است.

- در مقابل، انسانی که دل دیگران را نمی‌آزارد، حتی اگر ثروتمند نباشد، ارزشمندتر از پادشاهان است.

نکته اخلاقی:

- اهمیت رحم، مدارا و احترام به احساسات دیگران در اسلام و ادبیات فارسی.

- هشدار به قدرتمندان که ظلم و آزردن خلق، پاداش دنیا و آخرت را نابود می‌کند.

کاربرد امروزی:

- یادآوری برای پرهیز از ظلم و بی‌احترامی حتی در موقعیت‌های قدرت.

- تشویق به مهربانی و همدلی در روابط اجتماعی.