دوکس رنج بیهوده بردند و سعی بی فایده کردند یکی آنکه اندوخت و نخورد و دیگری آنکه آموخت و نکرد

سعدی در این جمله می‌گوید دو دسته از افراد هستند که زحمت زیادی می‌کشند اما نتیجه‌ای از تلاششان نمی‌برند: یکی کسانی که مال و ثروت زیادی جمع می‌کنند اما از آن استفاده نمی‌کنند و در نهایت این مال به دیگران می‌رسد، و دیگری کسانی که علم و دانش می‌آموزند اما از آن در عمل بهره نمی‌برند. او تأکید می‌کند که این دو گروه، زحماتشان بیهوده است، زیرا نتیجه و اثر مثبتی برای خودشان ندارد؛ مال بدون استفاده و دانش بدون عمل در نهایت به همان اندازه بی‌ارزش هستند.

پیام اخلاقی و اهمیت عمل‌گرایی

سعدی در این سخن بر اهمیت بهره‌برداری از دستاوردهای زندگی تأکید دارد. او به ما یادآوری می‌کند که داشتن مال یا دانش به تنهایی کافی نیست؛ ارزش واقعی در نحوه استفاده از آن‌ها نهفته است. مال اندوخته‌شده زمانی ارزش پیدا می‌کند که به بهبود کیفیت زندگی کمک کند و دانش زمانی مفید است که بتواند تغییری مثبت در زندگی فرد یا جامعه ایجاد کند.

مال و ثروت بدون استفاده، همانند گنجی دفن‌شده است که نه برای صاحبش سودی دارد و نه برای دیگران. بسیاری از انسان‌ها، به دلیل حرص و ترس از آینده، از ثروت خود استفاده نمی‌کنند و در نهایت این دارایی نصیب کسانی می‌شود که برای آن زحمتی نکشیده‌اند. این رفتار نشان‌دهنده نبود تعادل در برخورد با نعمت‌های الهی است.

در مورد علم، سعدی می‌گوید دانش بدون عمل، مانند چراغی است که روشنایی‌اش به کسی نمی‌رسد. علم برای آن است که در خدمت انسان و جامعه باشد. اگر آموخته‌هایمان را در زندگی به کار نگیریم، دانشی که داریم تنها باری است که بر دوش می‌کشیم، بدون اینکه ثمره‌ای داشته باشد.

این سخن سعدی همچنان برای زندگی امروز ما الهام‌بخش است. او به ما یاد می‌دهد که نه تنها باید تلاش کنیم، بلکه باید از دستاوردهایمان بهره‌برداری کنیم و آن‌ها را به بهترین شکل در زندگی به کار بگیریم.