معنی توانا بود هرکه دانا بود ز دانش دل پیر برنا بود

بیت:

توانا بود هر که دانا بود

ز دانش دل پیر برنا بود

شاعر: این بیت از منظومه‌ی کلیله و دمنه ترجمه نصرالله منشی و منظومه‌ی منظوم آن اثر نصرالله حکیم یا برخی دیگر از شعرا نقل شده، اما چون بسیار مشهور است، گاه به‌اشتباه به فردوسی نسبت داده می‌شود.

---

تجزیه و تحلیل واژه‌به‌واژه:

توانا: دارای توان، قدرتمند.

دانا: آگاه، صاحب علم و دانش.

بود: هست، می‌باشد (فعل ربطی در زمان گذشته).

ز دانش: از طریق دانش، به‌واسطه‌ی علم.

دل پیر: قلب یا روح انسانی کهن‌سال.

برنا: جوان.

بود: می‌شود، می‌گردد.

---

معنای دقیق بیت:

مصراع اول: «توانا بود هر که دانا بود»

هر کسی که علم و دانش داشته باشد، می‌تواند در زندگی کارهای بزرگ و مؤثر انجام دهد.

اینجا دانش و دانایی نه‌تنها به معنای علم کتابی، بلکه به معنای آگاهی، خرد، بینش و تجربه هم هست. کسی که می‌فهمد، توانمند می‌شود؛ چرا که می‌داند چطور مسائل را حل کند.

مصراع دوم: «ز دانش دل پیر برنا بود»

دانش، نیرویی زنده و روح‌بخش است؛ حتی دل انسانی کهن‌سال را هم تازه، شاداب، امیدوار و سرزنده می‌سازد.

در اینجا «دل پیر» نماد روحی است که ممکن است از تجربه‌های تلخ یا سال‌های عمر فرسوده شده باشد، ولی دانش می‌تواند روحیه‌ای تازه در آن بدمد، طوری که انگار جوان شده است.

---

پیام کلی بیت:

این بیت در ستایش دانش و اهمیت آن در زندگی است. می‌گوید:

هر که بخواهد در دنیا توانمند و اثرگذار باشد، باید به دانش و آگاهی روی آورد.

دانش نه‌فقط ابزار قدرت است، بلکه آرامش، طراوت و جوانی روح را نیز به همراه دارد.

---

کاربرد امروزی این بیت:

در دنیای امروز که محور پیشرفت کشورها، جوامع و انسان‌ها دانش و فناوری است، این بیت همچنان مصداق دارد.

کسی که بی‌علم است، ممکن است نیروی جسمی داشته باشد، اما بی‌برنامه و ناتوان از تصمیم‌گیری درست باشد؛ ولی انسانی دانا می‌تواند با خرد خود مسیر را پیدا کند.