معنی ضرب المثل زبان سرخ سرسبز میدهد بر باد

این ضرب‌المثل «زبان سرخ، سر سبز می‌دهد بر باد» یکی از اصطلاحات پرمعنی در ادبیات فارسی است که هشدار جدی درباره آثار مخاطرۀ حرف نسنجیده و بی‌احتیاطی در گفتار میدهد. در ادامه به تحلیل دقیق آن می‌پردازیم:

معنی تحت‌اللفظی:

- «زبان سرخ»: کنایه از حرف تند، نسنجیده یا جسورانه.

- «سر سبز»: نماد جان، عمر، آبرو یا داراییهای ارزشمند انسان.

- «می‌دهد بر باد»: از دست رفتنِ غیرقابل بازگشت.

ترجمه کلی: «حرف نابجا و بی‌مهار می‌تواند جان یا دارایی‌ات را نابود کند.»

---

مفهوم عمیق:

1. هشدار درباره قدرت کلمات:

- این مثل تأکید می‌کند که یک سخن نسنجیده می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری مانند از دست دادن آبرو، موقعیت اجتماعی، یا حتی جان داشته باشد.

- مثال تاریخی: بسیاری از کشمکش‌های سیاسی یا شخصی در ادبیات کلاسیک (مانند کشته شدن افراد به دلیل یک شعر یا سخن تند) مصداق این مثل هستند.

2. تفاوت با «زده گوه به دیوار»``:

- برخلاف ضرب‌المثلِ طنزآمیز «تنبل نرو به سایه...»، این عبارت کاملاً هشداردهنده و جدی است و در موقعیت‌های بحرانی به کار می‌رود.

---

ریشه تاریخی:

- برخی آن را به صائب تبریزی (شاعر قرن ۱۱ هجری) نسبت می‌دهند:

*«زبان سرخ بر باد می‌دهد سرسبز را / صائب از دست زبان، شد اسیر آه و ناز»*

- همچنین در متون کهن مانند گلستان سعدی (باب هشتم) اشاره‌های مشابهی به خطرات زبان وجود دارد.

---

کاربرد امروزی:

- موقعیت‌های پرتنش:

مثلاً وقتی کسی در یک مشاجره ممکن است حرفی بزند که رابطه‌اش را برای همیشه خراب کند:

*«ساکت شو! مگه نمی‌دونی زبان سرخ، سر سبز می‌دهد بر باد؟!»*

- مدیریت کسب‌وکار:

هشدار به کارمندان دربارهٔ اثرات یک اظهارنظر عمومی نسنجیده در رسانه‌ها.

---

معادل‌های دیگر:

- فارسی: «مرا به نامه سیاه کردی، به خون جگر سفید» (حافظ)

- انگلیسی: *«Loose lips sink ships»* (در جنگ جهانی دوم برای هشدار به افشای اسرار استفاده می‌شد).