مبالغه های درس هفت خان رستم

در هفت‌خان رستم (از شاهنامه فردوسی)، مبالغه‌ها (اغراق‌ها) به‌صورت چشمگیری برای نمایش شکوه، قدرت و فراطبیعی بودنِ پهلوان به‌کار رفته‌اند. این اغراق‌ها در توصیف صحنه‌های نبرد، موجودات افسانه‌ای و توانایی‌های رستم دیده می‌شوند. در ادامه، نمونه‌های برجسته از مبالغه در هفت‌خان را بررسی می‌کنیم:

---

۱. خان اول: نبرد با شیر

- مبالغه در قدرت رستم:

- *«چو شیر ژیان را هزیمت نمود // به خاک اندر آورد و خردش بسود»*

(رستم شیر را نه تنها می‌کشد، بلکه آن را خرد می‌کند که اغراق در خشونت و قدرت اوست.)

---

۲. خان دوم: عبور از بیابان خشک و گرم

- مبالغه در توصیف گرمای سوزان:

- *«ز گرمی زمین آتش افروخته // هوا گشته از دودِ آن توفته»*

(بیابان چنان گرم است که گویی زمان آتش گرفته و هوا پر از دود شده است.)

---

۳. خان سوم: نبرد با اژدها

- مبالغه در اندازه و هولناکی اژدها:

- *«ز دهانش زبانه همی برکشید // زبانه‌اش از آتش جهان را درید»*

(زبانه‌های اژدها چنان بزرگ توصیف می‌شوند که گویی جهان را می‌درند!)

- مبالغه در کشتن اژدها:

- *«به گرزِ گرانش زد بر سرش // که از تن جدا شد نیمی ز تنش»*

(رستم با یک ضربه‌ی گرز، نیمی از بدن اژدها را جدا می‌کند که نشان‌دهنده‌ی قدرت غیرواقعی اوست.)

---

۴. خان چهارم: نبرد با جادوگر (زنی پلید)

- مبالغه در سرعت و مهارت رستم:

- *«چو رستم بدیدش، به یک تیغ زد // سر از تن جدا کرد و آتش زد»*

(رستم در یک لحظه هم جادوگر را می‌کشد و هم جسدش را می‌سوزاند!)

---

۵. خان پنجم: نبرد با اولاد (غولی سیاه)

- مبالغه در زورِ اولاد:

- *«چنان سنگ‌هایی که اولاد داشت // که از کوه البرز برداشتی»*

(اولاد چنان قوی است که کوه‌ها را بلند می‌کند!)

- مبالغه در شکست او:

- *«به مشتِ رستم چو کوهی گران // فرو ریخت از پای و شد بی‌جان»*

(رستم با یک مشت، غول را مانند کوهی فروریخته می‌کشد!)

---

۶. خان ششم: نبرد با ارژنگ دیو

- مبالغه در تاریکیِ ایجادشده توسط دیو:

- *«چنان تیره شد گیتی از دمِ او // که خورشید گم شد ز بوم و ز بو»*

(ارژنگ دیو چنان تاریکی می‌افکند که خورشید ناپدید می‌شود!)

---

۷. خان هفتم: نبرد با دیو سپید

- مبالغه در اسارت دیو سپید:

- *«به زنجیر کردش چو اسپان رهی // که تا کیخسرو بود شهری»*

(رستم دیو سپید را مانند اسبی معمولی به زنجیر می‌کشد!)

---

🔍 نتیجه‌گیری:

فردوسی در هفت‌خان رستم از مبالغه برای:

✅ برجسته‌کردن قدرتِ فرابشری رستم

✅ توصیف موجودات و صحنه‌های افسانه‌ای

✅ خلق فضایی حماسی و شگفت‌انگیز استفاده می‌کند.

این اغراق‌ها نه‌تنها باعث جذابیت داستان می‌شوند، بلکه رستم را به عنوان نماد پهلوانی ایده‌آل معرفی می‌کنند.