حکومت های ایرانی دوران خلافت عباسیان را نام ببرید

حکومت‌های ایرانی در دوران خلافت عباسیان

در دورهٔ عباسیان (۱۳۲–۶۵۶ ه.ق / ۷۵۰–۱۲۵۸ م)، چندین سلسلهٔ ایرانی با حفظ استقلال نسبی یا تحت حاکمیت اسمی خلفای عباسی حکمرانی کردند. مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

# ۱. طاهریان (۲۰۵–۲۵۹ ه.ق / ۸۲۱–۸۷۳ م)

- بنیانگذار: طاهر ذوالیمینین.

- قلمرو: خراسان (پایتخت: نیشابور).

- ویژگی: نخستین حکومت نیمه‌مستقل ایرانی پس از اسلام.

# ۲. صفاریان (۲۴۷–۳۹۳ ه.ق / ۸۶۱–۱۰۰۳ م)

- بنیانگذار: یعقوب لیث صفاری.

- قلمرو: سیستان، خراسان، فارس و کرمان.

- ویژگی: مخالفت با خلافت عباسی و احیای فرهنگ ایرانی.

# ۳. سامانیان (۲۶۱–۳۹۵ ه.ق / ۸۷۴–۱۰۰۵ م)

- بنیانگذار: نصر بن احمد سامانی.

- قلمرو: ماوراءالنهر و خراسان (پایتخت: بخارا).

- دستاوردها: احیای زبان فارسی، حمایت از دانشمندان مانند رودکی و ابن سینا.

# ۴. آل بویه (۳۲۰–۴۴۷ ه.ق / ۹۳۲–۱۰۵۵ م)

- بنیانگذاران: علی، حسن و احمد بویه.

- قلمرو: فارس، عراق و بخش‌هایی از ایران مرکزی.

- ویژگی: شیعه‌گرایی و تسلط بر بغداد (حکومت واقعی در دست آل بویه بود، نه خلیفه!).

# ۵. غزنویان (۳۵۱–۵۸۳ ه.ق / ۹۶۲–۱۱۸۶ م)

- بنیانگذار: سبکتگین.

- قلمرو: خراسان، افغانستان و شمال هند.

- مشهورترین حکمران: محمود غزنوی (حامی فردوسی).

# ۶. سلجوقیان (۴۲۹–۵۹۰ ه.ق / ۱۰۳۷–۱۱۹۴ م)

- بنیانگذار: طغرل بیگ.

- قلمرو: ایران، عراق، آناتولی و شام.

- دستاوردها: ساخت مدارس نظامیه، پیروزی در جنگ ملازگرد.

---

نقش این حکومت‌ها:

- احیای فرهنگ و زبان فارسی.

- تضعیف تدریجی قدرت خلفای عباسی.

- حمایت از علوم و هنر (مثل رصدخانهٔ ملکشاه سلجوقی).

📜 نمونه‌های تاریخی:

- فردوسی شاهنامه را در دورهٔ سامانیان و غزنویان سرود.

- خواجه نظام‌الملک (وزیر سلجوقی) مدرسه‌های نظامیه را تأسیس کرد.

سوال:

به نظر شما کدام یک از این سلسله‌ها نقش مهم‌تری در حفظ فرهنگ ایرانی داشت؟ چرا؟