عوامل گسترش علوم و فنون در دوره اسلامی را نام ببرید

عوامل گسترش علوم و فنون در دوره طلایی تمدن اسلامی (قرن‌های ۳ تا ۷ هجری/۹ تا ۱۳ میلادی) متنوع و چندبعدی بودند. مهم‌ترین این عوامل عبارتند از:

۱. تأکیدات دینی و آموزه‌های اسلامی``

- آیات قرآن و احادیث بر ارزش علم و دانش تأکید داشتند:

- *«قُلْ هَلْ يَسْتَوِي الَّذِينَ يَعْلَمُونَ وَالَّذِينَ لَا يَعْلَمُونَ»* (زمر:۹)

- حدیث پیامبر(ص): *«طلب العلم فریضة علی كل مسلم»* (علم‌آموزی بر هر مسلمانی واجب است)

- تشویق به تفکر و تدبر در آیات الهی

۲. نهضت ترجمه``

- ترجمه آثار علمی از زبان‌های:

- یونانی (آثار ارسطو، بقراط، جالینوس)

- فارسی (کتاب‌های دوره ساسانی)

- هندی (ریاضیات و نجوم)

- سریانی

- تأسیس بیت‌الحکمه در بغداد به دستور مأمون عباسی (قرن ۳ هجری)

۳. حمایت حاکمان و حکومت‌ها``

- خلفای عباسی مانند هارون الرشید و مأمون

- حکومت‌های محلی مانند آل بویه در ایران

- حکمرانان اندلس مانند عبدالرحمن سوم

۴. تأسیس مراکز علمی``

- مدارس نظامیه (تأسیس توسط خواجه نظام‌الملک)

- کتابخانه‌های بزرگ (مثل کتابخانه دارالحکمه قاهره)

- رصدخانه‌ها (مراغه، سمرقند)

۵. روش‌های علمی پیشرفته``

- به کارگیری مشاهده و تجربه توسط دانشمندانی مانند:

- ابن هیثم (در نورشناسی)

- ابوریحان بیرونی (در علوم تجربی)

- توسعه `روش علمی» (Scientific Method)

۶. اختراعات و نوآوری‌ها``

- ابداع جبر توسط خوارزمی

- پیشرفت در شیمی توسط جابر بن حیان

- تحول در پزشکی توسط ابن سینا

۷. شبکه ارتباطی گسترده``

- راه‌های تجاری بین سرزمین‌های اسلامی

- سفرهای علمی دانشمندان

- مراکز علمی از اسپانیا تا ماوراءالنهر

۸. تسامح مذهبی و فرهنگی``

- همکاری دانشمندان از ادیان مختلف

- حفظ و توسعه دانش تمدن‌های پیشین

۹. سیستم آموزشی منظم``

- مدارس ابتدایی (مکتب‌خانه‌ها)

- آموزش‌های عالی در مساجد و مدارس

- نظام اهدای جوایز به دانشمندان

این عوامل باعث شد تمدن اسلامی برای چندین قرن پیشتاز علمی جهان باشد و پایه‌های علوم جدید را بنیان نهد. کتاب‌های تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی در دوره متوسطه به تفصیل به این موضوعات پرداخته‌اند.