شعوبیان چه کسانی بودند یازدهم انسانی

شعوبیه جنبشی اجتماعی، فرهنگی و سیاسی در سده‌های نخستین اسلامی (به‌ویژه در دوره عباسیان) بود که در واکنش به برتری‌جویی اعراب و تبعیض علیه غیرعرب‌ها (به ویژه ایرانیان) شکل گرفت. این جنبش در کتاب تاریخ یازدهم انسانی نیز به‌عنوان یکی از جریان‌های مهم دوره اسلامی بررسی می‌شود.

علل شکل‌گیری شعوبیه:

1. تبعیض امویان و عباسیان علیه موالی (غیرعرب‌ها):

- اعراب خود را برتر از دیگر مسلمانان می‌دانستند و مالیات بیشتری از غیرعرب‌ها (مثل ایرانیان) می‌گرفتند.

- مناصب مهم حکومتی معمولاً به اعراب اختصاص داشت.

2. احیای هویت ملی و فرهنگی:

- ایرانیان، با وجود پذیرش اسلام، می‌خواستند فرهنگ و زبان خود را حفظ کنند.

- برخی شعوبیان به برتری فرهنگ ایرانی بر عربی معتقد بودند.

3. مخالفت با نژادپرستی عرب‌محور:

- شعوبیه بر اساس آیه «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ» (حجرات:۱۳)، برتری انسان‌ها را نه در نژاد، بلکه در تقوا می‌دانستند.

ویژگی‌های شعوبیه:

- مخالفت با عرب‌گرایی و تأکید بر برابری مسلمانان.

- احیای زبان و فرهنگ محلی (مثل فارسی).

- نفوذ در دیوان‌سالاری عباسی برای کاهش سلطه اعراب.

- استفاده از ادبیات و شعر برای انتقاد از تبعیض (مانند شعرهای بشار بن برد و ابونواس).

شخصیت‌های مهم شعوبیه:

- ابن مقفع (مترجم کتاب‌های ایرانی به عربی).

- بشار بن برد (شاعر ایرانی‌تبار ضد عرب).

- ابومسلم خراسانی (رهبر قیام عباسیان که از حمایت شعوبیه برخوردار بود).

نتایج جنبش شعوبیه:

- تضعیف سلطه سیاسی اعراب در دستگاه خلافت.

- رشد نهضت‌های ترجمه و احیای فرهنگ ایرانی.

- الهام‌بخش جنبش‌های بعدی مانند سامانیان در احیای زبان فارسی.

این جنبش در نهایت به‌تدریج جای خود را به حکومت‌های مستقل ایرانی (مانند صفاریان و سامانیان) داد. 📚