جهاد امام علی علیه السلام با خوارج و اصحاب جمل از کدام نوع است؟

جهاد امام علی(ع) در مواجهه با خوارج و اصحاب جمل از نوع جهاد دفاعی و حفظ وحدت اسلامی بود که با توجه به شرایط تاریخی و مبانی فقه شیعی، دارای تفاوت‌های ماهوی است. این رویکرد بر اساس سیره علوی و حکمت الهی قابل تحلیل می‌باشد:

۱. جهاد با اصحاب جمل (نبرد جمل)``

- نوع جهاد: دفاع در برابر شورش داخلی و فتنه‌انگیزی

- طلحه و زبیر با نقض بیعت و تحریک عایشه، حکومت مشروع علوی را به خطر انداختند.

- امام(ع) پس از اتمام حجت و عدم پذیرش صلح، به دفاع از کیان اسلامی پرداختند (شرح نهج‌البلاغه ابن‌ابی‌الحدید، ج۲، ص۸۴).

- اهداف:

- حفظ وحدت مسلمین پس از فتنه‌ی قتل عثمان

- اجرای عدالت و مبارزه با انحراف از حکومت الهی

۲. مواجهه با خوارج (نبرد نهروان)``

- نوع جهاد: مقابله با تفرقه‌افکنی دینی و تروریسم فکری

- خوارج با تکفیر مسلمانان و ایجاد ناامنی، امنیت جامعه را تهدید می‌کردند.

- امام(ع) حتی پس از شکستشان در جنگ، با آنان به مدارا رفتار کردند مگر هنگام اقدام مسلحانه (وسائل‌الشیعه، ج۱۵، ص۹۵).

- ویژگی‌های حکومتی:

- تأکید بر «الحقُّ أبلَجُ» (حق آشکار است) قبل از جنگ

- رعایت اخلاق جنگی حتی با دشمنان متعصب

✨ مقایسه تطبیقی:

| مؤلفه | اصحاب جمل | خوارج |

| انگیزه | قدرت‌طلبی سیاسی | افراط‌گرایی دینی |

| روش امام| دعوت به صلح پیش از جنگ | مناظره‌های طولانی |

| نتیجه | بازگرداندن امنیت به جامعه | حفظ اسلام ناب از تحریف |

🟢 درس‌های سیره علوی:

۱. جهاد تنها در موارد ضرورت حکومتی و پس از حُسنِ استفاده از دیپلماسی جایز است.

۲. تفاوت قائل شدن بین مبتدئین به جنگ (اصحاب جمل) و معاندین عقیدتی (خوارج).

۳. اولویت وحدت امت بر پیروزی نظامی (خطبه‌ی ۳۷ نهج‌البلاغه).

برای مطالعه‌ی عمیق‌تر، کتاب «جهاد در سیره‌ی علوی»`` از آیت‌الله مکارم شیرازی توصیه می‌شود.