سلسله هخامنشیان از ابتدا تا انتها

سلسلهٔ هخامنشیان (۵۵۰–۳۳۰ پیش از میلاد) نخستین و بزرگترین امپراتوری جهان باستان بود که بر بخش بزرگی از آسیا، آفریقا و اروپا حکومت می‌کرد. در ادامه، تاریخچهٔ این سلسله از آغاز تا پایان به‌صورت خلاصه ارائه می‌شود:

---

۱. بنیانگذاری و شاهان نخستین

# کوروش بزرگ (کوروش دوم، حکومت: ۵۵۰–۵۳۰ ق.م)``

- بنیانگذار سلسله با پیروزی بر آستیاگ (پادشاه ماد) در ۵۵۰ ق.م.

- فتوحات مهم:

- لیدیه (۵۴۶ ق.م)، بابل (۵۳۹ ق.م، آزادی یهودیان).

- سیاست مدارا: احترام به فرهنگ‌های تحت حکومت (نخستین منشور حقوق بشر در منشور کوروش).

- پایتخت‌ها: پاسارگاد، شوش.

# کمبوجیه دوم (۵۳۰–۵۲۲ ق.م)``

- فتح مصر (۵۲۵ ق.م) و الحاق آن به امپراتوری.

- مرگ مرموز در بازگشت از مصر.

# داریوش بزرگ (۵۲۲–۴۸۶ ق.م)``

- سرکوب شورش‌های داخلی و سازماندهی مجدد امپراتوری.

- اصلاحات اداری:

- تقسیم قلمرو به ساتراپی‌ها (استان‌ها).

- ساخت جاده شاهی (از شوش تا سارد، ۲۷۰۰ کیلومتر).

- ضرب سکهٔ دریک.

- ساختمان‌های باشکوه: تخت جمشید (پرسپولیس).

- جنگ‌ها: نبرد ماراتون با یونان (۴۹۰ ق.م).

---

۲. دورهٔ اوج و رکود

# خشایارشا (۴۸۶–۴۶۵ ق.م)``

- حمله به یونان (۴۸۰ ق.م):

- نبرد ترموپیل (۳۰۰ اسپارتی).

- شکست در سالامیس (۴۷۹ ق.م).

- ساختمان‌ها: دروازهٔ ملل در تخت جمشید.

# اردشیر یکم تا سوم (۴۶۵–۳۳۸ ق.م)``

- تضعیف تدریجی امپراتوری به دلیل شورش‌ها و اختلافات داخلی.

- شاهان ضعیف: افزایش نفوذ دربار و ساتراپ‌ها.

---

۳. فروپاشی هخامنشیان

# داریوش سوم (۳۳۶–۳۳۰ ق.م)``

- حملهٔ اسکندر مقدونی:

- شکست در گرانیکوس (۳۳۴ ق.م)، ایسوس (۳۳۳ ق.م)، و گوگمل (۳۳۱ ق.م).

- فرار داریوش سوم و مرگ او در ۳۳۰ ق.م.

- سقوط تخت جمشید: اسکندر در ۳۳۰ ق.م پرسپولیس را آتش زد.

---

۴. علل سقوط هخامنشیان

۱. ضعف شاهان متأخر (فساد مالی و نظامی).

۲. شورش‌های پی در پی در ساتراپی‌ها.

۳. حملهٔ اسکندر با ارتش منظم و تاکتیک‌های برتر.

۴. وسعت زیاد قلمرو و مشکل در کنترل آن.

---

۵. میراث هخامنشیان

- اداری: الگوی ساتراپی‌ها برای امپراتوری‌های بعدی.

- فرهنگی: ترکیب هنر ایرانی، مصری، و یونانی.

- معماری: پاسارگاد، تخت جمشید، نقش‌رستم.

---

جدول شاهان هخامنشی

| نام شاه | سال حکومت | رویدادهای کلیدی |

| کوروش بزرگ | ۵۵۰–۵۳۰ ق.م | فتح ماد، لیدیه، بابل |

| کمبوجیه دوم | ۵۳۰–۵۲۲ ق.م | فتح مصر |

| داریوش بزرگ | ۵۲۲–۴۸۶ ق.م | ساخت تخت جمشید، جنگ با یونان |

| خشایارشا | ۴۸۶–۴۶۵ ق.م | حمله به یونان |

| اردشیر یکم | ۴۶۵–۴۲۴ ق.م | صلح با یونان |

| داریوش سوم | ۳۳۶–۳۳۰ ق.م | شکست از اسکندر |