شکستن لامپ های مهتابی و کم مصرف چه ضرری برای سلامت انسان و چه خطری برای محیط زیست دارد

شکستن لامپ‌های مهتابی (فلورسنت) و کم‌مصرف به دلیل محتوای جیوه و مواد سمی دیگر، هم برای سلامتی انسان و هم برای محیط زیست خطرات جدی دارد. در ادامه به تفکیک این خطرات را بررسی می‌کنیم:

---

۱. خطرات برای سلامت انسان

# الف) مسمومیت با جیوه (Hg):

- لامپ‌های کم‌مصرف و مهتابی حاوی ۳ تا ۵ میلی‌گرم جیوه (به صورت گاز یا پودر) هستند.

- علائم مواجهه کوتاه‌مدت:

- سردرد، سرگیجه، لرزش دست‌ها

- تحریک پوست، چشم و دستگاه تنفسی

- عوارض بلندمدت:

- آسیب به کلیه‌ها، کبد و سیستم عصبی

- اختلال در رشد کودکان و زنان باردار

# ب) خطر مواد شیمیایی دیگر:

- فسفر (پوشش داخلی لامپ): در صورت تنفس، باعث تحریک ریه می‌شود.

- ذرات شیشه:

- ممکن است باعث بریدگی و زخم شود.

# نحوه مواجهه با خطر:

- تنفس بخار جیوه (پس از شکستن لامپ در فضای بسته)

- تماس پوستی با پودر فسفر یا شیشه‌های ریز

- بلعیدن تصادفی (به ویژه توسط کودکان)

---

۲. خطرات برای محیط زیست

# الف) آلودگی خاک و آب:

- جیوه یک سم تجزیه‌ناپذیر است و می‌تواند:

- وارد چرخه آب و خاک شود.

- توسط گیاهان و جانوران جذب شده و به زنجیره غذایی انسان برسد.

# ب) خطر برای حیوانات:

- جیوه برای آبزیان بسیار سمی است و می‌تواند اکوسیستم آبی را نابود کند.

# ج) آلودگی هوا:

- در صورت دفن غیراصولی، جیوه می‌تواند به تدریج تبخیر و هوا را آلوده کند.

---

۳. اقدامات ضروری پس از شکستن لامپ

۱. خروج از محل (به مدت ۱۵-۳۰ دقیقه برای تهویه هوا).

۲. استفاده از ماسک و دستکش برای جمع‌آوری بقایا.

۳. جمع‌آوری با مقوا یا نوار چسب (نه جاروبرقی، چون جیوه را در هوا پخش می‌کند).

۴. ضایعات را در ظرف درب‌دار قرار دهید و برچسب «حاوی جیوه» بزنید.

۵. تحویل به مراکز بازیافت مواد خطرناک (نه سطل زباله معمولی).

---

۴. راهکارهای پیشگیرانه

- از لامپ‌های LED (بدون جیوه) به جای لامپ کم‌مصرف استفاده کنید.

- لامپ‌های شکسته را در طبیعت رها نکنید.

- از سرپیچ‌های محکم استفاده کنید تا از شکستن تصادفی جلوگیری شود.

---

جمع‌بندی:

شکستن حتی یک لامپ کم‌مصرف می‌تواند هم برای سلامت شما (به‌ویژه کودکان و زنان باردار) و هم برای محیط زیست خطرناک باشد. بهترین راه حل، جایگزینی با LED و دفع اصولی لامپ‌های شکسته است.

منابع معتبر:

- سازمان حفاظت محیط زیست ایران

- EPA (سازمان حفاظت محیط زیست آمریکا)

- پژوهش‌های دانشگاه علوم پزشکی تهران درباره سموم محیطی